Oodinioza – choroba aksamitna

Oodinoza – choroba aksamitna - choroby ryb akwariowych

Oodinioza, choroba aksamitna, welwetowa – pospolita choroba ryb akwariowych wywoływana przez pierwotniaki z grupy bruzdnic. U ryb słodkowodnych chorobę wywołuje gatunek Oodinium pillularis lub Oodinium limnetioum. Nie leczona może prowadzić do śmierci ryb. Szczególnie niebezpieczna dla młodych osobników.

Choroba ryb akwariowych Oodinioza – choroba aksamitna - Velvet - Opis choroby

Postać pasożytnicza Oodinium ma kształt gruszkowaty lub elipsoidalny z jednostronnym przewężeniem. W początkowej fazie jego średnica ma ok. 20 µm, w końcowym stadium wielkość dochodzi do 140-170 µm. Pod mikroskopem na wąskim końcu pasożyta widoczne są rozgałęzione wypustki, które wnikają w naskórek żywiciela. Wyrośnięte przypominają pasożyta innej często występującej choroby – ospy rybiej (kulorzęska). Jądro kulorzęska jest jednak bardziej podkowiastego kształtu i pokrywają go drobne rzęski.

Osiadła forma pasożyta po nagromadzeniu niezbędnych zapasów żywności opuszcza żywiciela i swobodnie opada na dno zbiornika, dekoracje lub rośliny. W krótkim okresie pokrywa się błoną śluzową tworząc w ten sposób cystę rozwojową tzw. palmella. Wewnątrz cysty rozpoczyna się proces rozwojowy, w rezultacie którego dochodzi do wielokrotnego podziału komórki. Po osiągnięciu dojrzałości błona cysty rozpada się uwalniając potomne komórki do wody. Po chwili nowe komórki przypierają formę pływek nazywane inaczej dinosporami – inwazyjnymi postaciami tego pasożyta. Dinospora posiada plamkę oczną, bruzdę poprzeczną oraz dwie witki, jedna umożliwia poruszanie, druga zaś przebiega w pancerzu, który otacza jej komórki.

W temperaturze 23-25°C pływki zachowują największą żywotność, aktywność i zdolność do inwazji na żywiciela przez 12-24 godzin. Po tym czasie dinospory giną z wyczerpania chlorofilu.

Długość całkowitego cyklu rozwojowego choroby aksamitnej zależy od natężenia światła i temperatury.

Pływki zakotwiczają się na powierzchni skóry, u nasady płetw, na skrzelach, na spodniej stronie łusek oraz w jamie nosowej i okolicach oczu. Po udanej inwazji na rybę tracą witki i przekształcają się w formę osiadłą, która tam się żywi powiększając swój rozmiar i po czasie opuszcza żywiciela. Cykl rozwojowy rozpoczyna się od nowa. W sprzyjających warunkach (23-25°C) czas od inwazji do opuszczenia ryby wynosi 3-4 dni. Przy kolejnej inwazji dinospory zazwyczaj atakują te same rejony na ciele ryby.

Choroba ryb akwariowych Oodinioza – choroba aksamitna - Velvet - Objawy

Początkowo trudne do zaobserwowania. Pasożyty mogą wielokrotnie odbywać swój cykl rozwojowy nie powodując żadnych objawów chorobowych. Przy nieznacznej inwazji na ciele ryby i płetwach pojawiają się ciemne perłowe punkciki. W przypadku większej inwazji jest to ciemno perłowy lub złoto połyskujący nalot. Zarażone ryby wyglądają jakby były posypane złotym, rdzawym lub szarym proszkiem. Poprzez nadmierne wydzielanie śluzu, skóra może sprawiać wrażenie mętnej lub może się złuszczać, wyglądem przypomina wtedy postrzępione kawałki. Skóra uszkadzana jest przez substancję wydzielaną przez pasożyty co ułatwia im penetrację komórek żywiciela. Ryby w okresie choroby bywają niespokojne, ocierają się o przedmioty, czasami ukrywają się po kątach lub pośród roślin, rzadko też przyjmują pokarm. Ich płetwy mogą być posklejane, złożone lub lekko postrzępione. Przy nasilonej inwazji skrzelowej ryby mają trudności z oddychaniem, leżą na boku tuż przy powierzchni wody próbując złapać powietrze. Na pokrywach skrzelowych mogą uwidaczniać się wybroczyny lub przekrwienie.

Choroba ryb akwariowych Oodinioza – choroba aksamitna - Velvet - Leczenie

Oodinioze można leczyć stosując krótkotrwałe kąpiele zawsze w oddzielnym zbiorniku lub długotrwałe kąpiele bezpośrednio w akwarium lub w oddzielnym zbiorniku, przy pomocy dostępnych środków leczniczych. Należy przy tym pamiętać, że nie zawsze będą one skuteczne. Bardzo efektywnie działają przede wszystkim na wydobywające się z cysty dinospory oraz osiadłe formy, które występują na powierzchni skóry. Pasożyty w stadium cysty lub zagłębione głębiej pod skórą są bardziej odporne.

Kiedy zauważymy chorobę w akwarium ogólnym należy wszystkie ryby przenieść do zbiornika zastępczego i w nim przeprowadzać zabiegi lecznicze. Akwarium z roślinami pozostawiamy na 7-8 dni oświetlane i ogrzewane (25-27°C) z podanym jednym ze środków dezynfekujących np. MFC.

Podczas kuracji leczniczych należy podnieść temperaturę do 27-30°C, a zbiornik dobrze oświetlić. Dzięki tym zabiegom skraca się cały cykl rozwojowy pasożyta i tym samym powodując szybsze leczenie. W tym czasie konieczne jest intensywne napowietrzanie wody oraz usunięcie ewentualnych filtrów z węglem aktywnym.

• Błękit metylenowy – stosuje się 1 ml na każde 4,5-5 l wody. Preparaty dostępne w sklepach zoologicznych mają podane dawkowanie na opakowaniu. Zazwyczaj kąpiel długotrwałą powtarza się co 2 dni, następnie codziennie, do czasu zaniku widocznych objawów na ciele ryb. Przy błękicie metylenowym warto odmulać podłoże tzn. usuwać rozkładające się resztki organiczne, które absorbują lek i mogą zmniejszać skuteczność leczenia.
• Trypoflawina – można stosować do kąpieli krótkotrwałych w ilości 1g/100 l wody, od 2 do 12 godzin lub kąpieli długotrwałych – 1ml na 5l wody przez 5 dni, po 2 dniach należy ponowić dawkę 1 ml. Środek ten szkodzi roślinom akwariowym, szczególnie tym o delikatnych liściach, oraz jest toksyczna dla ryb, dlatego podczas leczenia należy je bacznie obserwować i w razie niepokojących objawów przerwać kąpiel. Żyworódki po kuracji przez pewien czas mogą się nie rozmnażać.
• Sól kuchenna (niejodowana) – 1-15g na litr wody. Stężenie soli oraz czas kuracji należy dopasować do wytrzymałości leczonych gatunków i bacznie obserwować. W przypadku niepokojących zachowań, natychmiast przenieść do wody słodkiej.
• Hydrochlorek chininy – kąpiel 2 lub 3 dniowa w ilości 1-1.5g na 100 litrów wody.

Preparaty dostępne w sklepach w większości oparte są na którymś z powyżej wymienionych składników, instrukcja stosowania umieszczona jest na opakowaniu. Niektóre z nich to: ZOOLEK Cuprisol, Easy Life – Anti Spot, Sera Oodinopur, Microbelift Herbtana.

Choroba ryb akwariowych Oodinioza – choroba aksamitna - Velvet - Zapobieganie

• uważne zakupy – nie należy kupować ryb z widocznymi objawami Oodiniozy
• unikanie zakupów w sklepach, gdzie w akwariach widzimy martwe lub nienaturalne zachowujące się ryby
• kwarantanna nowo zakupionych ryb – 2-3 tygodnie
• profilaktyczna kąpiel w zbiorniku kwarantannowym
• unikanie zakupu roślin ze zbiorników, w których pływają ryby
• pozyskiwanie pokarmów naturalnych tylko ze sprawdzonych źródeł
• zbilansowana dieta
• dbanie o dobre warunki w akwarium