Duchy Amazońskie – Brazylijskie - ryby akwariowe
Duch Amazoński (Apteronotus albifrons) – znany także jako Duch Brazylijski, jedna z najbardziej wyjątkowych ryb słodkowodnych hodowanych w akwariach, która wykorzystuje zmysł elektrorecepcji.
Duch Amazoński – Brazylijski - Apteronotus albifrons - Występowanie
Gatunek pochodzi z Ameryki Południowej. Zamieszkuje rwące wody dorzecza Amazonki (Wenezuela, Paragwaj, Peru). W porze deszczowej migruje na zalane tereny leśne.
Duch Amazoński – Brazylijski - Apteronotus albifrons - Charakterystyka i usposobienie
W warunkach naturalnych osiągają do 50 cm długości – w akwariach nie przekraczają 30 cm. Duch amazoński charakteryzuje się specyficzną budową. Ciało ryby jest wydłużone, silnie bocznie spłaszczone, zwężające się ku tyłowi – przypomina kształt noża (stąd angielska nazwa knife fish). Ubarwienie ciała czarne z jasnymi przebarwieniami na trzonie i płetwie ogonowej. W handlu spotykane są również odmiany albino. Tuż za głową znajduje się odbyt, za którym ciągnie się pofalowana, bardzo długa, mięsista płetwa odbytowa. Za pokrywami skrzelowymi umiejscowione są płetwy piersiowe, płetwa ogonowa jest wydłużona i nieznacznie zaokrąglona na końcu, płetwa grzbietowa jest nitkowata i prawie niewidoczna. Płeć ryb bardzo trudna do odróżnienia. Kształt głowy samca może przypominać nieco głowę konia. Dorosła samica może być nieco grubsza. Duchy amazońskie na swym ciele nie mają łusek, dlatego też są bardzo wrażliwe na lekarstwa. Leki należy podawać w nie większych ilościach niż pół zalecanej dawki, zachowując przy tym ostrożność.
Ryby te wytwarzają niewielkie pole elektryczne, rzędu ok 1 kHz, niezbędne do elektronawigacji i elektrolokacji tzn. poruszania się, poszukiwania pokarmu i komunikacji między sobą. Na całej powierzchni ciała licznie rozmieszczone są dwa rodzaje bardzo czułych i wyspecjalizowanych elektroreceptorów. Jedne odpowiadają za odbieranie niskiej częstotliwości sygnałów generowanych przez inne organizmy, drugie wysokiej częstotliwości, wykrywają zmiany pola elektrycznego generowanego przez własne narządy.
Duch Amazoński – Brazylijski - Apteronotus albifrons - Odżywianie i karmienie
Ryby drapieżne, niezbyt chętnie przyjmują pokarmy suche. Ich dieta powinna zawierać przede wszystkim żywe lub mrożone pokarmy np. larwy owadów, dżdżownice, mięso ryb. Mimo nocnego trybu życia po aklimatyzacji wychodzą szukać pokarmu również za dnia.
Duch Amazoński – Brazylijski - Apteronotus albifrons - Akwarium
Wymagają przestronnego zbiornika co najmniej 350 litrów, z licznymi kryjówkami np. z kamieni, korzeni, gałęzi, rurek PCV, rurek glinianych itp. Preferują słabe oświetlenie a najlepiej jego brak. Wymagany bardzo wydajny filtr. Woda powinna być przynajmniej raz w tygodniu podmieniana na świeżą w ilości 30-50%. Przydatna będzie również lampa UV, która zniweluje ryzyko choroby. Ryby te lubią dość silny prąd wody.
Duchy amazońskie mają raczej spokojne usposobienie, jednak w zbyt małym akwarium mogą być agresywne w stosunku do innych, jak i swojego gatunku. Mniejsze ryby oraz skorupiaki, prędzej czy później, zostaną zjedzone. Dobrym towarzystwem będą gatunki o podobnych rozmiarach i wymaganiach środowiskowych.
Duch Amazoński – Brazylijski - Apteronotus albifrons - Rozmnażanie
Gatunek bardzo trudny do rozmnożenia w warunkach domowych. Duchy Amazońskie rozmnażane są na farmach w Azji, gdzie używa się do tego celu specjalnych hormonów.
Ostatnio zmodyfikowano: 28 października 2015 r.Zaznacz i naciśnij klawisze Ctrl + Enter!
Video
Galeria
witam mam jedno pytanie czy mogę trzymać 2 duchy amazońskie w akwarium 400L
Tak możesz, musisz tylko zadbać o tak zaprojektowaną aranżację aby tworzyła liczne kryjówki, różnego rodzaju zakamarki, najlepiej aby dzieliła akwarium na sektory. Pozdrawiam
witam
mam jedno pytanie ponieważ mam ducha amazonskiego od wczoraj i nie moge go nigdzie zobaczyc
u ducha normalne jest to ze przed przyzwyczajeniem sie do akwarium non stop siedzi w kryjówce?
nawet na śniadanie nie przychodzi
za 3dni napewno wypłynie i zacznie żerować podawaj mu pokarm żywy np larwy mocznika świerszcze
Nazwa zobowiązuje
Mam pytanie posiadam ducha od roku i wychowałem go na wegetarianina ,nie jest przesto agresywny je normalnie pokarm suchy i warzywa mimo to i tak wszystkie rybki go unikają oprucz glonajaduw wie ktoś dlaczego tak sie dzieje
Dzień dobry
Ja z pytaniem czy można mieć trzciniak i ducha w tym samym akwarium (400l)
Tak możesz trzciniak to spokojna ryba
Hejka. Mam pytanie, kupiłem duszka nie dawno, i mam problem kurcze bo nie chce za bardzo jesc, podziubal trochę wodzienia, rzucalem mu ochotke, rurecznika, i suchy pokarm , zero reakcji, pytałem co mu dawali w zoologicznym, to , ze rurecznik. No chyba, ze ja cos zle robie , pozdro 😉
Siemka miałem ducha który urósł mi na ponad 25cm niestety kocha żywy pokarm u mnie nie tolerował mrożonego posiadałem mniejsze akwarium z gupikami jako pokarm a także wcinał drewnojady jak już był większy. Mam nadzieję że pomogłem. (Rybki żywe zjadał tylko w nocy, karmowke drewnojady itp w dzien jak wrzuciłem to wypływał z kryjówki).
Cześć, ja mam ducha około 15 cm (kupiłem go jak był połowę mniejszy). Mój do ostatniego miesiąca jadł wyłącznie suchy pokarm. Ostatnio zaczął jeść larwy mącznika, wreszcie! Moim zdaniem jeśli masz dobre warunki w akwa (ph, twardość, wymiany wody), a duch ma dobrą kondycję i nic go nie napastuje, to wkrótce powinien zacząć jeść. Mój na początku też nie brał, ale jak trochę zgłodniał to zaczął jeść. WAŻNE !!! Twój duch musi mieć ciemne miejsce w akwarium i domek w którym mógłby się schować np. jakąś rurkę, ja mam wybudowany domek z cegieł. Duch nie lubi również jasnego, mocnego oświetlenia. Pozdrawiam ;D
PS. Możesz napisać co tam u twojego ducha bo jestem ciekaw ;D
czy moge mieć 1 ducha w akwarium 200l z paletkami zbrojnikami i grubowargami
Niestety za małe akwarium
Zgadzam się z poprzednikiem akwarium za małe na ducha i paletki. Coś innego adekwatniejszego se znajdź patrz również na długość akwarium najważniejsza rzecz btw
Hej, powiedzcie mi, moj kolega ma akwarium okolo 300l. Sporo roslinek, filtry zewnetrzne, trzyma w nim kilka slimakow, zbrojnikow i ostatnio wpuścił tam 4 duchy, czy te duchy one przetrwaja w tak malym akwarium? Czy po jakims czasie zdechna.. Czy zjedza siebie na wzajem. A czy może będą normalnie funkcjonowac tylko nie urosna tak duże jak w wiekszych zbiornikach. Pozdrawiam 🙂
2 Silniejsze zatłuką te słabsze, pozostałe dwa podzielą się terytorium
Mam ducha do tego 4 neony 4 kiryski 2 sumiki 1 platke 2 brzanki i 2 piskorki. Ogólnie ducha mam od października i do tej pory tylko platka mi zaginęła. Mój duch ma około 7cm plus minus. Je tylko suchy pokarm uwielbia spędzać czas w domku do którego również wpływają inne mniejsze rybki i nie zauważyłam żeby kiedykolwiek atakował. Wypływa również jak jest światło mam wrażenie że lubi prąd wody bo często się bawi przy filarze. W jak szybkim czasie rośnie do większych rozmiarów?
A jakie duże jest twoje akwarium?
Jaki podajesz mu pokarm?
Jak twój duch podrośnie w nocy znikną neony a potem piskorki tak jak u mnie, mój duch ma 5 lat i 30cm. Zaczynałem od 5cm. Akwarium 250L. Zjada suchy pokarm w płatkach Tropcal D50 dla paletek i Tropcal kryl tylko trzeba go przyzwyczaić (przegłodzić) od małego a nie zacząć od żywego pokarmu a potem suchy mu dawać
Mam Ducha Amozonskiego w zbiorniku 300 litrów od 8 lat.
Mierzy 36 cm, w akwarium zamieszkują również inne ryby biotopu południowoamerykańskiego : różne rodzaje corydorasów, plecostomusy, pielegnice skosnopregie, akarki z maronii a także 4 geophagus abalios.
Duch amazonski jest niezwykle piękna,majestatyczną rybą z energicznie poruszająca się falbanką z pletwy.
Zachowanie mojego osobnika jest dość spokojne, czasami lubi ganiac się z plecostomusami, a także przepedza ryby że swojego rewiru przy filtrze.
Jest to bardzo ciekawy gatunek ryby, godny polecenia do zbiorników biotopowych co najmniej 240 litrów.
Mała uwaga, mój duch ma dwa lata i 40 cm długości więc śmiało mogę powiedzieć że w akwarium też urośnie duży, moje ma 500l pozdrawiam,
Czy mogę trzymać ducha z ostro nosem w akwa 240 l ?
Mam akwarium 300l i zaciekawiła mnie ta niesamowita rybka. Chciałbym kupić 2 sztuki ,ale martwi mnie ,że duch zjadły by mi ciernioczki. Cierniooczków mam 6 oraz dużo kryjówek na dnie od kamieni po korzenie. Prosze napiszcie mi czy cierniooczki mogły by ucierpieć.
Logiczne że jak wyjdą to zostaną zjedzone
Piskorki by zjadł a mułojady zostawił.
ja mam akwarium 360l w ktorym od roku plywa duch amazonski razem z 12 cierniooczkami, w tym samym zbiorniku sa bocje wspaniale, paletki, skalary, kiryski, kilka gatunkow glonojadow, rekin (z czerwonym ogonem) a nawet krewetki amano. Poza slimakami ktore i bocje i duch chetnie konsumuja nic mi nie zniknelo.
ja mam ducha i cirniooczki i całe towarzystwo żyje
Siemano wam, mam pytanko co do duchow amazonskich. Mam dwie sztuki od trzech miesiecy, ostatnio zauważylem ze gryzą sie jak psy, lapią sie paszczami i przez pare sekunt potrawią sie nie puszczać, nie wiem czy to zabawa , gody, czy walka….Akwarium 300L
Hej według mnie to walka o terytorium u mnie tak było i po jakimś czasie jeden zagryzł drugiego.
Ja moje duchy karmię młodymi gupikami poniżej 1 cm, czasami 2 cm. Jedzą bardzo chętnie. Są jeszcze młode i dlatego takie małe rybunie im daje, ale jak osiągną
jakieś 20 cm to będę im dawać neonki.
To drapieżnik. Ale karmić rybami?!?!?!?! Można dać mu wodzeń, dafnie i wiele innych żywych robaków, ale ryby? To że je gupiki to wiem.
Jak możesz dawać do jedzenia neonki!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
widac ze nie powinnas miec akwarium… ogolnie zadnych zwierzat bo jestes sadystka
nwm co w tym złego że ktoś karmi drapieżnika rybami… W środowisku naturalnym jak jest? Większy zjada mniejszych , jakby ktoś miał nwm okonia w akwarium to czym by go karmił? By sie miał dobrze? robaczki? dafnie? raczej nie, najlepiej narybek, tak samo jest z duchem
Nie polecam karmić neonkami możesz dawać jakieś żyworódki które szybko się mnożą więc molinezje 2/3 centymetrowe czy gupiki to dobry pokarm
A co według was jedzą te ryby w naturalnym środowisku? Suchy pokarm? No nie! Jedzą inne ryby
Ja nie polecił bym dawać żywych ryb za codzienny pokarm. Podobniesz jak je ciągle żywe ryby krócej żyję. Najlepiej będą dla niego duże bezkręgowce. W naturze odżywia się bezkręgowcami rzadko kiedy małymi rybami.
Niektórzy nie rozumieją po prostu i pchają byle co do akwarium… dla nich nie liczy się żeby ryba dobrze się czuła tylko żeby sobie była i fajnie wyglądała
Tak się zastanawiam czy niektórzy w ogóle czytają opisy, po zadawanych idiotycznych pytaniach raczej w to wątpię. Jest napisane czarno na białym, jakiej pojemności powinien być baniak dla danego gatunku! Pewnie sama nie posiadam jakiejś ogromnej wiedzy ale czytam jakie wymagania ma dana ryba. To się dzieje naprawdę czy ludzie po prostu sobie żarty robicie? 50-60 cm dla ducha amazońskiego i do tego sumy rekinie…. albo duchy z neonami itd…. Masakra! To nie znęcanie się nad zwierzętami?
Z neonkami można trzymać jeśli ma dobre wyżywienie
Czy duch może żyć z sumami rekinimi w akwarium długości 50 – 60 cm ?
Nie no kocham was ludzie, serio pisze żeby dać do 350l a ty się pytasz czy da radę w 60cm, obstawiam że to 60cm szerokie akwarium ma 50-70l więc proszę pomyśl logicznie czy może w takim być i sam sobie odpowiedz.
Sam sum rekini potrzebuje akwarium o pojemności parę tysięcy litrów….
Duch jest tylko jeden,sumy cztery. Trzy brzanki rekinie i trzy zielone (odmiana b. sumatrzańskiej). Dwa gurami dwuplame (gold i cosby). Dwa sumy gadające (agamyxis). Sześć kiryśników hoplosterium thoracata. Inne rybki są też.
igor ty sie za przeproszeniem walnij w łeb… CO Z TEGO ZE JEST 1 DUCH, CO Z TEGO JAK SĄ 4 SUMY REKINIE, JESZCZE BRZANKI GURAMI SUMY GADAJĄCE I KIRYSNIKI??? NA TE WSZYTSKIE RYBY POTRZEBNE CONAJMNIEJ 10K LITRÓW z czego 9k przypada na sumy
Przepraszam, ale obsada mojego akwarium to:
1×gupik
4×sum rekini
1×labeo
2×gurami dwuplamy
6×danio
5×razborki klinowe
Więc nie mam ducha, kiryśnika, agamyxisa i brzanek. Było trochę więcej ryb, ale padły.
Okey, 200. To można tak trzymać?
Ty się znęcasz nad zwierzętami po prostu…
Nie dziwie się że padły poza tym sumy rekinie są od kilku tysięcy litrów…
I nie nie mogą być lepiej je oddaj bo je tylko maltretujesz, jesteś nieodpowiedzialny, nie zasługujesz na rybki…
Jednego. Tylko w ogromnych zbiornikach można trzymać więcej. Do badania otoczenia tworzą małe pole elektryczne. Trzymanie zbyt wielu, w mniejszych akwariach zdezorientowałoby ryby, bo pola elektryczne nachodziłyby na siebie.
Jakie ryby polecacie dla ducha amazońskiego w akwa 375l (150x50x50)?
Witam trzeba szukać dużych ryb. U mnie z 15danio zostały tylko 2 a tak to będę szukał molinezji xl albo xxl
Można też trzymać bystrzyki ozdobne
Cześć. Mam akwarium 200l. Gesto porośnięte roślinnością, korzenie, skały, kokosy. Obsada ryb to 18 neonów, 2 ramirezy boliwijskie (wiem, skrajnie różne temperatury dla tych ryb, ale jakoś bardzo dobrze się czują), gurami prętnik niebieski, 3 kiryski, 2 kosiarki, 2 molinezje i kilkanaście krewetek. Odkąd zacząłem przygodę z akwarystyką to chciałem mieć tego Ducha. Czy jest sens go kupić? Czy za dużo ryb już mam?
Duchy to ryby drapieżne , polujące na inne wodne stworzenia w tym ryby. Zaleca się łączenie tego gatunku w rybami na tyle dużymi aby nie stały się przekąską dla Ducha.Jeżeli zdecydujesz się na tą rybę musisz pogodzić się z faktem, że Twoja obsada zostanie po jakimś czasie znacznie uszczuplona.
Za dużo masz i do tego obsada trochę pomieszana, wymagająca różnych parametrów wody. A np kiryski to ryby stadne, przydałoby sie minimum 6, ,molinezje tez lepiej czują sie w towarzystwie. Co do ducha, masz zbyt małe akwarium, po pierwsze będzie mu ciasno, po drugie, będą Ci szybko ginąc inne rybki w (nie)wyjaśnionych okolicznościach…
Mam duchy,powiem Ci że z tymi rybkami jakie masz to duchy piprostu je pożą prędzej czy później…
To co teraz napisze zszokuje pewnie pare osob – posiadam akwarium 360l z dwoma filtrami zewnetrznymi z najwyzszej polki. Sklad w akwarium to 9 paletek, 7 kiryskow, 12 cierniooczkow, 7 bocji wspanialych, 3 green phantom pleco, 11 – L144, 2 leopard pleco, 1 rekin labeo, 1 ducha i jeszcze troche innych rybek (lacznie ok 60-70 ryb) i kilka duzych krewetek i slimakow…. taki sklad mam od ponad roku i ani jedna rybka mi nie padla, wszystkie rybki trzymaja sie swoich rewirow, wszystkie gllonolady smigaja po szybach, licznych korzeniach i kamieniach, paletki zajmuja gorna i srodkowa czesc akwarium razem z rekinem i duchem… spedzam przed akwarium wiele godzin i nie widzialem zeby jakies rybki trzymaly sie na uboczu czy byly nekane przez inne… pelna harmonia, dodam ze wode zmieniam co tydzien ok 30-40% czasami 2x w tygodniu, nie dodaje zadnych ulepszaczy
Masz za małe akfarium napisane było przecież że 350l, czytałaś wgl opis (napewno nie) nie szanuje takich ludzi jak ty bo zadają takie idiotyczne pytania
Nadio nie, to raczej ty nie czytałaś opisu np: Neon Innesa piszę że 54l a wszyscy wiemy że ludzie je wrzucają do 15l nawet…
A co jakby ktoś napisał że ma skalara z ospą odłowionego do 20l bo jest chory też byś jechała bo „masz za małe akfarium typie żal mi ciebie tylko męczysz rybki opisu nie czytałeś i się udzielasz JESTEŚ ŻAŁOSNY”
W najbliższym czasie będę posiadal akwarium 475l( narożne-kątowe) i ile maksymalnie można trzymać w akawrium duchów?
Ok. 5 i neony
Myślę że pomogłam
Nadio nie 5 a 1
Cześć, będę miał +/-500l akwarium. Mogę w nim trzymać ducha, ok. 10 sumików szklistych i 4 pielęgnice pawiookie? Myślałem jeszcze nad pyszczakami, głównie Maingano, Saulosa i Afra, można mieszać te gatunki, nie licząc że duch może zjadać Sumik jak podrośnie? Nie wiem czy to dobry pomysł mieszać te rybki z pieczarkami, które gustują w innym otoczeniu. Z góry dziękuję!
Sumiki szkliste to sam wiesz co z nimi będzie pielęgnicą raczej dobry wybór pamietaj oświetlenie musi być stłumione albo słabe pyszczaki odpadają bo inny bio.Zamień te ryby na giętkozęby groszkoplame albo inne z tego typu ryby mruk petersa nue powinien mu zaszkodzić i to w sumie tyle pamiętaj to wrażliwe na jakość wody ryby i w sumie tyle????
Siemka wszystkim mam akwarium 260l i kupiłem 2 duchy i problem polega w tym że te ryby nie chcą nic jeść po przez suche po żywe czy wy też mieliście takie problemy na paczatku do puki nie zaaklimatyzowala się ta ryba w akwarium?
Może w nocy szukają pokarmu? A może za dnia masz zbyt mocne oświetlenie? A może 260L to trochę mało?
Patryku mam u siebie 12 szt miałem taki sam problem ale to nie problem one są nocnym gatunkiem i musisz dac im jeść w nocy
Daj im czasu a zaczną zerowac w ciągu dnia.Ten sam problem, a teraz mam peikngo ducha 30cm
Miałam ducha amazonskiego. Ryba piękna. Jeśli chodzi o jedzenie to mój żywą ochotke chętnie wciągał
Hmm najlepiej żeby jedzonko się ruszalo to wtedy jest bardziej atrakcyjne aczkolwiek mrożona też nie pogardzil
requirements. Recognitions pro suggestion like operative, balanced, explanatory as well as moreover exuberance thinkings about this issue to Gloria. ffdakccgeeaadfad
Tez mam młodego, ale akwarium 130 litrów. Póki mały to ok. Akwarium mało obsadzone bo nowe. Martwi mnie ze moje neonki mogą niedługo znikać. Ryba piękna, ale trzeba dobrać ja odpowiednio z innymi rybami. Kupiłem go spontanicznie w sklepie. W UK kosztuje 40-50 zł. Potrzymam go i pewnie oddam komuś z większym akwarium i inna obsada ryb.
Ja kupiłam ducha za 17 zł
Przepłaciłeś uuu cienko
Różne sklepy rożne ceny 🙂
Siemka wszystkim. Mam młodego duszka. Oto jego historia. W zeszlym roku kupiłem trzy duchy w małym sklepie zoologicznym. Sprzedawca gwarantował że bez obaw mogą być razem w jednym akwarium. Akwarium miało 300 litrów. Po przeprowadzce zmieniłem akwarium na mniejsze dwustulitrowe. Duchy stały się bardzo agresywne wobec siebie i non stop się gryzły. Postanowiłem je oddać komuś kto by miał lepsze warunki dla nich. Od tego czasu mineło z dwa miesiące. Kupiłem nowe gąbki do filtra. Mam filtr unimax 500 aquaela. Ok do dzieła. Odłączyłem filtr i wyniosłem do wanny. Po otwarciu wieka na tej zasyfiałej i obglonionej gąbce znalazłem dwu centymetrowego ducha. Łyżeczką zaniosłem go ostrożnie do akwarium. Teraz ma jakieś 4 centymetry i ma sie dobrze. Czyli jednak da sie rozmnożyć ducha w warunkach domowych.
Bardzo ciekawa historia
Bzdura! oczywiście że się da rozmnożyć! U znajomego który hoduje ryby 15cm+ duszki się tarły kilka razy [biotop ameryki]
Oczywiście, że możesz trzymać ze skalarami ja mam ok27cm ducha i żyje z innymi mniejszymi rybami (zdarzyło mi się ze bocja znikła ale to był jego pojedynczy wybryk ). Tylko musi mieć jakieś miejsce żeby mógł się chować np. duży korzeń
Witam, niedługo będę stawiał akwarium 300l i wygląd tej ryby mnie urzekł. Może być trzymana z 3 skalarami? Jakie jeszcze rybki polecacie?
Tak. Może być razem ze skalarami taki duży zbiornik posiada dużo przestrzeni a skalary Ci ładnie urosną 😉 Polecam jeszcze molinezje, bocje wspaniałe, glonojady i takiego typu ryby.
Tak, może być trzema skalarami i zapytaj się w sklepie zoologicznym jakie ryby mogą z nim być ja też mam i kupiłem za 5zł
Ja mam takiego od prawie roku, urósł już do rozmiaru około 14 cm.. szkoda, że siedzi głównie w ukryciu ale i tak warto go mieć. Jest po prostu niesamowity… robi ogromne wrażenie, jak istota nie z tej Ziemi 🙂 Jak wychodzi z ukrycia raz na jakiś czas to jest mega wydarzenie u nas w domu 🙂
Chodzi o tą rybę duch jeżeli będzie miał wyższa temperaturę niż 23-30 stopni to coś mu się stanie ?
Udusisz go
spokojnie, bojowniki sobie radzą w takich warunkach tzn. temperaturach do 30ºC i ubogich w tlen
Tak, po prostu zdechnie, nie czytałaś opisu żal ha ha
Nadio nie zdechnie a czytałaś że bojowniki mogą żyć w 24 stopniach? czy też byś hejtowała bo pisze że 26? [po tych wszystkich komentarzach widzę że jesteś osobą która patrzy tylko na cenę 🙂
Ja kupiłem swego za 15 zł gościu w sklepie mówił, że są też czerwone i brązowe