Czerwieniak dwuplamy – cętkowany

Czerwieniak dwuplamy (Hemichromis guttatus) – pięknie ubarwiona ryba akwariowa z rodziny Pielęgnicowatych. W Polsce znana również pod nazwą Czerwieniak cętkowany i Akara czerwona.

Należy do grupy pielęgnic afrykańskich nazywanych „Czerwonymi Klejnotami” (Red Jewels Cichlids). Identyfikacja ryb z tej grupy nie należy do łatwych. Dokumentacja ich zasięgu występowania jest zazwyczaj niewielka. Wielu eksporterów nie ma pojęcia, jaką rybę tak naprawdę oferują, więc jako nazwę podają nazwę gatunku podobnego z tego samego kraju. Prawdopodobnie stąd w akwarystyce znalazło się tyle ryb błędnie identyfikowanych jako gatunek Hemichromis bimaculatus, który bardzo rzadko (o ile w ogóle) był eksportowany komercyjnie. Z nieznanych przyczyn to właśnie nazewnictwo tego gatunku zostało wykorzystane do oznaczania „Klejnotów”, których jednoznacznie nie można zidentyfikować. Z dużym prawdopodobieństwem większość ryb oznaczanych jako H. bimaculatus to w rzeczywistości H. guttatus, gatunek o szerokim zasięgu występowania w Zachodniej i Środkowej Afryce. Jednak w przeciwieństwie do większości afrykańskich pielęgnic z tego obszaru, spotykany jest zarówno w regionie Gwinea w Zachodniej Afryce, jak i Kongo w Środkowej Afryce. Co więcej, występuje on w zaskakującej liczbie odmian, które różnią się kolorem, wzorem i rozmiarem.

Czerwieniak dwuplamy – cętkowany - Hemichromis guttatus - Występowanie

Afryka. Zamieszkuje przybrzeżne rzeki od Sierra Leone do Kamerunu, z wyjątkiem dorzecza Dolnej Volty. W 1970 roku wprowadzony do strumieni zasilanych gorącymi źródłami w mieście Villach w Austrii. Zamieszkuje przede wszystkim leśne obszary – płytkie i spokojne odcinki dużych rzek, małe boczne dopływy, starorzecza, bagna i przybrzeżne laguny. Miejsca występowania często charakteryzuje zanurzona roślinność wodna.

Czerwieniak dwuplamy – cętkowany - Hemichromis guttatus - Charakterystyka i usposobienie

Dorosły samiec osiąga do 12 cm długości. Samica jest mniejsza i okrąglejsza w okresie rozrodu. Ciało wydłużone, żółto brązowe, matowo oliwkowe lub czerwone, pokryte niebieskimi opalizującymi cętkami, z zaokrągloną płetwą ogonową. Na pokrywie skrzelowej czarna plama, druga owalna na środku ciała (czasami nieobecna), często trzecia mniejsza u podstawy płetwy ogonowej. Plamy te są często blado obrzeżone. W porównaniu do pokrewnych gatunków, na bokach ciała nigdy nie występują wielokrotne plamy lub pasy. Usta małe. Pysk krótki, tępy, niewiele dłuższy od oka. Dwa środkowe zęby górnej szczęki niewiele dłuższe od pozostałych. Łuski na policzku w 3-4 rzędach. W gardle 22-24 zęby wzdłuż tylnej krawędzi. Płetwa grzbietowa posiada 13-15 promieni twardych i 9-12 promieni miękkich. Płetwa odbytowa 3 promienie twarde i 7-9 miękkich. Płetwy czerwono lub żółto zabarwione z niebieskimi cętkami.

Płeć trudna do rozróżnienia. W czasie rozmnażania ryby wybarwiają się na czerwono, samiec jest matowy, ma bardziej wydłużone płetwy i więcej niebieskich plamek, szczególnie w obszarach płatów skrzelowych, boków ciała i płetwy ogonowej. Z wiekiem u niego pojawia się również garb tłuszczowy. Samica jest grubsza i intensywnie czerwona.

Czerwieniaki dwuplame to szybkie i wytrzymałe pielęgnice. W okresie rozrodu bardzo terytorialne i agresywne, a do tarła podchodzą chętnie i często. W tym czasie obejmują rozległe rewiry i zaciekle atakują intruzów, nawet dużo większych od siebie. W małych akwariach pozostałe ryby prędzej czy później zostaną zabite. W zachowaniu bardzo przypominają Pielęgnice Zebry (Amatitlania nigrofasciata). W warunkach domowych zaleca się trzymanie pary bez towarzystwa innych ryb.

Co ciekawe, z przeprowadzonych badań wynika, że dorosłe samce wykazują zdolność do szybkiej zmiany pigmentacji ciemnej plamy na środku ciała. Jasna barwa wiąże się np. z zalotami a czarna z agresją. Intensywność zabarwienia łaty może więc określać samopoczucie osobnika i służyć do komunikacji wewnątrzgatunkowej.

Czerwieniak dwuplamy – cętkowany - Hemichromis guttatus - Odżywianie i karmienie

Wszystkożerne. W środowisku naturalnym odżywiają się małymi bezkręgowcami, owadami, detrytusem, glonami i mniejszymi rybami. W akwarium można je karmić dobrej jakości suchymi pokarmami dla pielęgnic. Jednak najlepszą kondycję i kolory zapewni regularne dostarczanie żywych i mrożonych pokarmów np. artemii, dafnii, wodzienia. Dietę należy uzupełniać pokarmami roślinnymi z dodatkiem spiruliny. W przypadku ich braku będą skubać drobnolistne rośliny.

Czerwieniak dwuplamy – cętkowany - Hemichromis guttatus - Akwarium

Dla pary zaleca się akwarium min. 90 cm długości, najlepiej z miękkim piaszczystym podłożem oraz licznymi zakamarkami. Do dekoracji można użyć suchego drewna, korzeni, gładkich kamieni i skał. Jeżeli nie zależy nam na naturalnym charakterze zbiornika, to dobrymi kryjówkami będą donice gliniane. Tak jak wiele innych pielęgnicowatych przekopują podłoże i mogą wykopywać rośliny. Najlepiej wybierać takie, które rosną przyczepione do dekoracji lub wkładać w doniczkach. Do afrykańskiego biotopu odpowiednim gatunkiem będzie np. Żabienica (Echinodorus), Aponogeton, Krynia (Crinum), Bolbitis czy Anubias.

Czerwieniaki dwuplame są wytrzymałymi rybami, nie mają szczególnych wymagań co do parametrów wody i łatwo adaptują się do różnych warunków. Najlepiej będą się czuły w wodzie dobrze natlenionej, miękkiej do średnio twardej z przedziału 6.5-7.5 pH o temperaturze 24-26°C.

Nie są polecane to zbiorników towarzyskich. Najlepiej trzymać parę w akwarium gatunkowym. W dużym zbiorniku ponad 120 cm można próbować je łączyć z równie wytrzymałą Pielęgnicą Zebrą czy rybami, które obierają terytoria w górnych partiach wody np. Wielkopłetwem wspaniałym czy Gurami dwuplamym. Spotykane są też w połączeniu Kosiarek, Bocji, Zbrojników, Giętkozębów.

Czerwieniak dwuplamy – cętkowany - Hemichromis guttatus - Rozmnażanie

H. guttatus łatwo się rozmnaża, ale trudność może sprawić pozyskanie dobranej pary. Próba łączenia niezgodnych ryb skończy się śmiercią słabszej. Dlatego też najlepiej nabyć grupę 5-6 młodych osobników i pozwolenie, aby z nich wyłoniła się zgodna para. Przeciętnie samiec osiąga dojrzałość płciową, kiedy mierzy 4.5 cm długości, a samica 5.7 cm. Proces ten wymaga więc cierpliwości i czasu. Akwarium powinno być urządzone jak w opisie powyżej. Woda powinna być lekko miękka i lekko kwaśna z zakresu 6.5-7.0 pH o temperaturze 26-27°C. Kiedy dobierze się para, pozostałe ryby należy odseparować. Do tarła możemy je zachęcić, zwiększając ilość podawanych żywych lub mrożonych pokarmów oraz dużymi cotygodniowymi podmianami wody (ok. 60%). Gotowe do tarła ryby wybarwiają się na intensywny czerwony kolor, wybierają miejsce do złożenia jaj i je oczyszczają. Może to być płaski kamień, część donicy glinianej czy nawet szyba akwarium. Samiec w zalotach bywa natarczywy, dlatego ryby w tym czasie należy bacznie obserwować.

Tarło podobne do innych pokrewnych gatunków. Samica układa ikrę w rzędach, po niej przepływa samiec i ją zapładnia. Przeciętna samica składa zwykle 250-300 jaj, ale niekiedy może być ich nawet 500. Ikra jest mała, okrągła, nieprzeźroczysta i lekko żółta. Do wylęgu dochodzi po ok. 48 godzinach. W tym okresie rodzice przemiennie sprawują opiekę i przepędzają intruzów ze swojego rewiru. Są przy tym bardzo agresywni i potrafią atakować dużo większe od siebie ryby. W pobliżu gniazda wykopują też płytkie zagłębienia. Stojące na przeszkodzie rośliny zostaną również wykopane.

Kiedy larwy wyklują się z jaj, zostają przeniesione do jednego z takich dołków, a po pewnym czasie do kolejnego. Do zmiany miejsca dochodzi kilkukrotnie do czasu, aż narybek rozpocznie swobodnie pływać (5 dni). Rodzice pomagają w wykarmieniu narybku, przerzucają podłoże, z którego młode mogą zeskrobywać glony i detrytus. Od tego momentu można rozpocząć dokarmianie np. mikro nicieniem i larwami artemii. Rodzice opiekują się narybkiem przez blisko miesiąc. Po tym czasie młode najlepiej przenieść do osobnego akwarium.