Zmienniak plamisty – Platka

Zmienniaki Plamiste – Platki - ryby akwariowe

Zmienniak plamisty, Platka, Platynka (Xiphophorus maculatus) – niewielki, popularny gatunek ryb akwariowych należących do rodzaju Xiphophorus. Potoczna nazwa gatunku Platka (Platy) wywodzi się z poprzedniej nazwy naukowej rodzaju czyli Platypoecilus.

Znanych jest 11 różnych gatunków Platek. Identyfikacja jest nieco skomplikowana, gdyż do rodzaju Xiphophorus należą również bliskospokrewnione Mieczyki, w dodatku wśród nich znajdziemy Mieczyka nazywanego Platką X. xiphidum. Większość różnorodnych barwnych form Zmienniaków spotykanych w hodowli akwariowej pochodzi z gatunku Xiphophorus maculatus.

Zmienniak plamisty – Platka - Xiphophorus maculatus - Występowanie

Ameryka Środkowa. Zasięg naturalnego występowania jest dość wąski i obejmuje Meksyk, Belize, Honduras, Gwatemalę i Nikaraguę.

Gatunek preferuje wody peryferyjne, takie jak rowy melioracyjne, stawy, rozlewiska, zalane pastwiska i bagna, z mulistym dnem i gęstą roślinnością. Spotykany również w bliskości korzeni i pod miejscami z zieloną roślinnością zwisającą z brzegów strumieni. W miejscach tych nurt wody przeważnie jest zerowy lub łagodny, ale wzdłuż strumieni może być umiarkowany. Niektóre populacje  wystawione są stale na działanie promieni słonecznych, inne chowają się w zacienieniu gęstych drzew, przez które przebijają jedynie smugi światła. Średnie odnotowane temperatury w większości miejsc wynosiły 23-24°C.

Zmienniak plamisty – Platka - Xiphophorus maculatus - Charakterystyka i usposobienie

Platka – samiec, samica

Samce osiągają do 4 cm długości, a samice do 6 cm. Samce wyróżnia przede wszystkim zmodyfikowana płetwa odbytowa zwana gonopodium, które służy im do zapłodnienia samicy. Gonopodium kończy się tuż przed podstawą płetwy ogonowej, nie posiada błoniastego zgrubienia, a jego trzeci promień ma mocny haczyk. Samice są większe i pełniejsze od mniejszych i smuklejszych samców. Gatunek pod względem anatomicznym charakteryzuje płetwa grzbietowa mająca od 7 do 11 promieni (zwykle 8-10), ilość łusek w linii bocznej od 22 do 25 łusek (zazwyczaj 23-24) oraz 26-28 kręgów (zwykle 27-28). U podobnego wyglądem gatunku X. variatus płetwa grzbietowa ma zwykle 10-12 promieni, a linia boczna 24-25 łusek. X. maculatus, w odróżnieniu od równie popularnego mieczyka X. hellerii, nie posiada wystającego z dolnych promieni płetwy ogonowej miecza.

Ze względu na dużą liczbę i odmienność siedlisk oraz skłonność do hybrydyzacji ubarwienie ciała jest bardzo różne. Ryby z dzikich populacji są mniej kolorowe niż odmiany ozdobne i mogą być jasno szaro zielone z ciemnymi nakrapianymi łatami lub bez nich. Ryby ozdobne hodowane w niewoli zazwyczaj wykazują jaskrawe zabarwienie, w tym pigmentację pomarańczową, czerwoną, brązową, żółtą i czarną. Pas środkowo-boczny jest nieobecny.

Odmiany barwne Platek – Xiphophorus spp.

W handlu spotykanych jest wiele odmian barwnych o mniej lub bardziej wymyślnych nazwach np. Mickey Mouse, wagtail, comet, salt and pepper, tęczowa, mysia, golden. U Myszki Mickey, patrząc z przechyloną o 90° głową na jej ogon, zobaczymy zarys głowy sławnej bajkowej postaci Disneya. Komety poznamy po ciemnych smugach na górze i dole płetwy ogonowej. Najbardziej powszechny Wagtail ma cały ogon zabarwiony na czarno.

Są rybami o bardzo pokojowym usposobieniu i nigdy nie dręczą innych ryb, nawet samce nie wykazują wobec siebie agresji, co zdarza się w przypadku mieczyków czy molinezji. W okresie rozmnażania samce są dość natarczywe i mogą zbytnio stresować samice. Z tego względu, w akwarium zaleca się trzymanie w przewadze samic – na każdego samca powinny przypadać dwie trzy partnerki.

Zmienniak plamisty – Platka - Xiphophorus maculatus - Odżywianie i karmienie

Zmienniaki są wszystkożernymi rybami. W środowisku naturalnym odżywiają się zarówno pokarmem zwierzęcym, roślinnym i detrytusem. Procentowy udział rodzajów pokarmu w ich diecie zależy od miejsca występowania. Na przykład u zbadanych ryb z rzeki Brisbane w Australii, przeważały krewetki, owady i ich larwy. Natomiast u osobników z Indonezyjskiego jeziora przeważał detrytus, a mniejszy udział miały larwy owadów.

W akwarium można podawać im wysokiej jakości pokarmy suche w płatkach lub granulkach oraz żywe i mrożone np. dafnię, artemię, wodzień oraz pokarmy roślinne z dodatkiem spiruliny. Ryby najlepiej karmić małymi porcjami 2-3 razy dziennie.

Zmienniak plamisty – Platka - Xiphophorus maculatus - Akwarium

Dla niedużej grupy 10-12 osobników odpowiednie będzie akwarium o długości min. 60 cm, najlepiej z miękkim piaszczystym podłożem (które ryby lubią przebierać), miejscami z gęstą roślinnością i rozległą przestrzenią do pływania. Do dekoracji można użyć płaskich kamieni, z których Platki lubią zeskrobywać glony. Należy unikać czegokolwiek, co mogłoby zakwasić wodę. W akwarium sprawdzą się drobnolistne gęste rośliny np. mech Java, Kabomba (Cabomba), Wywłócznik (Myriophyllum), Moczarka (Egeria), chociaż niekiedy mogą być one przez ryby skubane.

W przypadku filtracji może sprawdzić się każdy rodzaj filtra. Ważne, aby nurt wody nie był zbyt silny, gdyż nie są mocnymi pływakami. Woda powinna być twarda od 12 dGH i zasadowa, między 7.5-8.0 pH. W celu uzyskania odpowiednich parametrów pomocne może być włożenie skały koralowej lub zmieszanie podłoża z piaskiem koralowym czy rozkruszonymi muszlami. W wielu rejonach Polski woda w kranie jest twarda i prawdopodobnie będzie miała właściwości zbliżone do zalecanych.

Platki pasują do wielu akwariów towarzyskich. Niezaleca się hodowli z innymi gatunkami Xiphophorus, z którymi będą się krzyżować. Dobrym towarzystem może być np. Danio rerio, Jordanelka floryndzka, Tęczanka neonowa.

Zmienniak plamisty – Platka - Xiphophorus maculatus - Rozmnażanie

Platki rozmnażają się w niesamowitych ilościach. Są bardzo szybko aktywne seksualnie. Dojrzałość płciową osiągają najwcześniej w wieku 10 tygodni, najpóźniej w wieku 32 tygodni. Wydaje się, że szybkość rozwoju seksualnego zależna jest bardziej od przyrostu masy niż czasu. Samice produkują dużo narybku. W zależności od wieku i wielkości samica podczas porodu jest w stanie wydać od 20 do 80 w pełni uformowanych rybek, a po kolejnych 24 dniach może już znowu rodzić. W ciągu jednego roku dorosła samica może urodzić ok. 1200 rybek. Zakładając, że połowa z potomstwa będzie samicami… można sobie wyobrazić, jak mogą rozmnażać się w akwarium. Mimo prób kontroli takich jak ograniczanie pokarmu czy obecności innych drapieżników niemal pewne jest, że co pokolenie ryb będzie przybywać.

Jeżeli chcemy rozmnażać Platki w większych ilościach, to niezbędne będzie osobne akwarium o długości min. 45 cm, z filtrem i grzałką, w którym umieścimy brzemienne samice. Są one łatwe do rozróżnienia, gdyż mają wyraźnie rozdęte brzuszki. Na dnie zbiornika można umieścić duże kępy mchu, w którym narybek znajdzie schronienie. Alternatywnie można wyłożyć dno szklanymi kulkami (narybek po porodzie opada na dno). Kiedy samica wyraźnie schudła, prawdopodobnie pojawił się też narybek i można ją z powrotem przełożyć do głównego akwarium.

Narybek po narodzinach jest dość duży i łatwo go wykarmić np. drobnym sproszkowanym pokarmem. Samice są zdolne do magazynowania mlecza, co oznacza, że rozdzielenie płci nie jest sposobem na zatrzymanie rozmnażania. Jeżeli zakupiona samica miała wcześniej kontakt z samcem, to są duże szanse, że będzie w ciąży.

Popularność

Popularność Platek sprawiła, że często z niewoli trafiają do środowiska naturalnego. Ich dzikie populacje zamieszkują tak odległe regiony, jak Jamajka, Indie, Singapur, Japonia, Australia, Stany Zjednoczone, Stany Ameryki, Arabia Saudyjska, Brazylia, Nigeria i wiele innych. W niektórych przypadkach zostały wprowadzone celowo, nazbyt optymistycznie, jako ostateczna próba kontroli komarów. Błędnym myśleniem było przeświadczenie, że Platki zjadając larwy komarów, przyczynią się do zmniejszenia częstości występowania chorób przenoszonych przez komary np. malarii. Niestety najczęściej kończy się to tak, że eliminują konkurencyjne lokalne gatunki, zjadają nieco larw, po czym niszczą cały ekosystem. To niestety prowadzi do stałej obecności komarów, a w najgorszym scenariuszu nawet ich przyrostu.

Biorąc pod uwagę wszechobecność X. maculatus w handlu, w oczy rzuca się brak dzikich okazów. Dzika forma jest względnie nijaka, ale ma swój urok i skupia uwagę bardziej hardkorowych wielbicieli gatunku, dla których znalezienie dzikiej krwi stanowi niejako wyzwanie.

Choroby

Różnorodne kolorowe odmiany Platek nie są jedynie wynikiem chowu wsobnego. W grę wchodzi także mieszanie genów. Pigmentacja dodawana jest też poprzez krzyżówkę z innymi gatunkami Zmienniaków lub Mieczyków. Niestety przez to hybrydy są bardziej podatne na choroby niż okazy dzikie, które noszą gen R. Gen ten odpowiada za odporność i hamuje rozwój nowotworów, a krzyżowanie eliminuje ekspresje tego genu. W handlu na przykład nierzadko spotyka się osobniki z guzami.

Ozdobne formy są podatne na szereg chorób. Niektóre z nich łatwo zdiagnozować i wyleczyć inne mogą przysporzyć wielu kłopotów. Na przykład ospę rybią łatwo rozpoznać i wybrać odpowiednią kurację, ale grzybica jamy pyszczka jest w rzeczywistości zakażeniem bakteryjnym wywołanym przez Flavobacterium. Ponieważ ryby nieustannie skubią otoczenie, obszar pyszczka jest bardzo podatny na niewielkie urazy. Dlatego też, w zaniedbanym zbiorniku może łatwo dojść do nadkażenia bakteryjnego, a następnie wybuchu epidemii. W takim przypadku wielu hodowców często sięga po niewłaściwe środki przeciwgrzybiczne zamiast przeciwbakteryjnych. Zazwyczaj zaraz obok Flavobacterium pojawia się również Costia lub Tetrahymen, które są trudne do wyleczenia i wymagają szybkiego działania. Najczęstszym sygnałem wybuchu epidemii jest zmiana zachowania ryb np. apatia.

Większość problemów zdrowotnych w akwarium bierze się z zaniedbania i pogorszenia jakości wody. Jej regularna podmiana i odmulanie podłoża ograniczy czynniki chorobotwórcze.

Pomimo powyższego, Platki wciąż są uznawane za jedne z bardziej tolerancyjnych i łatwo adoptujących się do różnych warunków gatunków ryb akwariowych.